Kunstschatten van de Renaissance en de Barok

Reisverhaal

Culture

Italië
+1

Het Vaticaan is nu een ceremonieel dwergstaatje, maar in de Renaissance en Barok vormde het rijk van de paus een natie van belang. Een eigenaardige natie was het wel - het was geen republiek, want de bisschop van Rome was een echte vorst; maar een koninkrijk was het nou ook weer niet. De paus werd niet geacht zonen te krijgen, laat staan zijn tiara via erfopvolging door te geven naar kinderen of kleinkinderen. Pausen waren gekozen vorsten - en werden vaak pas op latere leeftijd verheven tot de troon van Sint Petrus

Van de familie van de huidige pausen weten we niet veel, en ze spelen tegenwoordig geen politieke of kerkelijk rol van betekenis. Maar eeuwen geleden was dat wel anders. Wanneer de kardinalen een paus kozen, kozen ze niet alleen de persoon, maar vaak ook zijn familie. Bij gebrek aan kinderen konden dat ooms zijn, of broers, maar vaak waren het neven die bevoordeeld werden. Het 'nipote' is Italiaans voor neef, en tevens de oorsprong van de term 'nepotisme'. Pontificale begunstiging van neven en andere familie werd pas aan het eind van de achttiende eeuw uitdrukkelijk verboden, maar voor die tijd werden verwanten van de paus onbekommerd betrokken in het pauselijke hof, tot in de curie toe. Eenmaal tot paus gekozen, wilden de kerkvorsten vaak ook dat hun pontificaat en hun familie een stempel zouden drukken op Rome, de hoofdstad van hun rijk. In veel gevallen leidde deze ambitieuze flitsdynastieën, zou je kunnen zeggen, tot kunst en architectuur die nu nog steeds bewonderd wordt, en de stad Rome heeft er veel aan te danken.

Beroemde families
Neem het geval van de familie Delle Rovere. Een betrekkelijk onaanzienlijk geslacht uit Ligurië bracht een franciscaan, theoloog en kardinaal voort die uiteindelijk tot paus gekozen werd. Hij noemt zich Sixtus IV, en herbouwt onder meer de Sixtijnse kapel, die onder zijn pontificaat met de mooiste fresco's wordt versierd, maar laat ook de Ponte Sisto (naar hem vernoemd) aanleggen over de Tiber. Hij heeft een neef, die via zijn oom kardinaal wordt; later wordt ook hij tot paus gekozen, en noemt zich Julius II. Deze Julius laat Rafaël zijn bibliotheek schilderen in het Vaticaans paleis, en

Michelangelo het plafond van de kapel die naar zijn oom was vernoemd. Overal in het Vaticaan kan je het wapen tegenkomen van de Delle Rovere familie, op de mooiste fresco's en de beste gebouwen, ook al was Sixtus maar zo'n twaalf jaar paus, en Julius nog geen tien.

Wapenschilden
De unieke positie van de kerkvorst drukte ook op het pauselijk mecenaat een bijzonder stempel. Misschien is het Rome van de Barok en de Renaissance juist zo mooi omdat er geen dynastieke opvolging bestond. Overal in Rome kan je de wapenschilden zien van families, die in de korte tijd van hun pauselijke glorie de kerk, de stad en hun eigen palazzi verrijkten met kunst. Tijdens onze reis zullen we ons laten leiden door deze wapenschilden, en van familie tot familie bekijken hoe de pauselijke inkomsten leidden tot kunst van grote betekenis - en soms grote schoonheid. Daarvoor gaan we natuurlijk de kerken in, maar ook bezoeken we de palazzi en villa's van een aantal families zoals de Colonna, Borghese en Chigi, en kijken we op de straten en pleinen naar de beelden, fonteinen en obelisken die met familiewapen en al overal in Rome werden opgericht. We zullen op bezoek in Rome dus kunst bekijken vanuit het perspectief van de opdrachtgevers en hun ambities, en het programma zal worden bepaald door de pausen en hun neven.